بهداشت روانی ازدواج در یک نگاه
 
بهداشت روانی بحثی بسیار تخصصی در علم روانشناسی و روانپزشکی و در واقع، رشته ای تخصصی از بهداشت عمومی به معنای سلامت فکر است که در زمینه کاهش بیماری های روانی در اجتماع فعالیت می کند و وضعیت مثبت و«سلامتی روانی»را نشان می دهد . بهداشت روانی سعی دارد به بررسی انواع مختلف اختلالات روانی و عوامل فیزیکی، روانی و اجتماعی که در بروز این اختلالات اثر مشخصی دارند، بپردازد و درباره آنها بحث کند. هدف اصلی بهداشت روانی پیشگیری است که با ایجاد محیط فردی و اجتماعی مناسب به وجود می آید
اصول اساسی بهداشت روانی عبارتند از
1ـاحترام به شخصیت خود و دیگران2-شناخت محدودیت های خود و دیگران 3-آگاهی از این حقیقت که رفتار انسان معلول عواملی است 4-اگاهی از اینکه رفتار هر فرد تابع تمامیت وجود اوست5-شناخت نیازها و محرک هایی که موجب اعمال و رفتار انسان می شود
با توجه به مطالب ذکر شده باید بگوییم که بهداشت روانی می خواهد بداند که
1ـ چرا زن و شوهر ها از یکدیگر جدا می شوند؟
2ـ چرا در جوامع امروزی، آمار طلاق روبه افزایش است؟3-چرا به تدریج، به خصوص در شهرهای بزرگ، دامنه ارتباط عاطفی زن و شوهر ها در حال کاهش است؟4-چرا انسان روز به روز تنهاتر می شود و آشفتگی های روانی او که تدثیر اجتناب ناپذیری در زندگی خانوادگی دارد، بیشتر می شود؟5-چگونه می توان قبل از ازدواج، پیشگیری های لازم را از طلاق به عمل آورد؟6-برای استحکام زندگی زناشویی چه باید کرد؟7-عوامل بقای زندگی زناشویی کدامند؟متخصصان بهداشت روانی و روانشناسی از مدت ها پیش به عوامل مؤثر در ازدواج موفق توجه داشته اند؛ به همین دلیل ما نیز می خواهیم در این زمینه برای شما سخن بگوییم
ازدواج موفق به عوامل مختلفی بستگی دارد که بسیاری از این عوامل را در قبل از ازدواج می توان جست و جو کرد. عوامل دیگری را که در تداوم و بقای زندگی زناشویی نقش دارند، می توان در بعد از ازدواج جستجو نمود
ازدواج از بدو امر دو نقش اساسی در زندگی افراد دارد
1ـ نقش اقتصادی -اجتماعی
2ـ نقش روانی
در جوامع سنتی از دیرباز، بعد اقتصادی -اجتماعی ازدواج بیشتر مورد توجه و تأکید بوده است؛ اما در جوامع صنعتی و پیشرفته بعد روانی بربعد اول پیشی گرفته است. به عبارت دیگر، امروزه ازدواج از بعد روانی و معنوی ارزش بالاتری دارد؛ به همین دلیل معیار مهم ارزیابی یک ازدواج موفق، میزان رابطه عاطفی بین دو همسر است. هر چه برشدت این رابط عاطفی به طور متقابل افزوده شود(ورای تمام مشکلات و موانع که ممکن است در ابعاد دیگر زندگی زوجین وجود داشته باشد)آن ازدواج موفق تر ارزیابی می وشد. بی شک ایجاد و تداوم چنین رابطه ای به کفایت و کاردانی هر دو طرف و به توجه آنها به احساسات و نیازهای یکدیگر و همچنین خوداگاهی هرکدام از طرفین بستگی دارد
هر زن و شوهری با قبول پیمان ازدواج، در مقابل همسر خود متعهد و مسؤول است. بنابراین، هر دو نفر باید برای زندگی مشترک و حفظ این پیوند مقدس تلاش کنند و از خودگذشتگی داشته باشند. براساس چنین تعهدی است که برلزوم شناخت و آگاهی دقیق زن و شوهر از یکدیگر تأکید می شود. می توان گفت وقتی دو نفر تصمیم به ازدواج می گیرند، اولا این تصمیم باید براساس آگاهی از مشکلات و کمبودهای یکدیگر باشد، ثانیاً هر دو باید خود را برای تحمل مشکلات و مقابله با انها آماده کنند. آنچه بیش از هر چیز دیگر می تواند معیاری برای یک ازدواج موفق باشد، شناخت و درک زن و شوهر از وضعیت روانی و نیازهای مختلف یکدیگر است . افراد معمولاً ازدواج را با رؤیاهای شیرینی آغاز می کنند که در آن رؤیاها ، همسرشان در تمامی ابعاد«ایده آل»است . او فردی است عاشق، زیبا و قدرتمند با خصوصیات اخلاقی بی نظیر که نیازها، تمایلات و آرزوهای طرف مقابل را ارضا خواهد کرد. کسی است که همسر خود را دوست دارد، به او احترام می گذارد و همه چیز را برای او می خواهد هر کدام از دو طرف امیدوار است نیازها و مراحل رشدش که در گذشته ناتمام مانده است، در زندگی زناشویی کامل شود. زن، ارزوهایی را که نتوانسته است در خانه پدر به دست آورد، در خانه همسر می جوید و می خواهد کمبودهای روحی و جسمی خود را در خانه پدر به شدت تحت کنترل بوده، آزادی های بیشتری از شوهر خود می طلبد. جوانان معمولاً وقتی به مرحله ای می رسند که زندگی پدر و ماد ر را ناکامل می بینند و احساس می کنند که دیگر زندگی با آنها راضی شان نمی کند، تصمیم به ازدواج می گیرند و بدین ترتیب در زندگی زناشویی به دنبال ارزوهای خود می گردند.عده ای از روانشناسان معتقدند که هر نوع تغییر عمده در زندگی فرد-حتی تغییرات-مثبت، استرس زاست و یکی از این رویدادها و تغییرات ازدواج است. متخصصان بهداشت روانی براین باورند که معمولاً انتخاب همسر جوان تر به این دلیل است که فرد توجه زیادی به جنبه جنسی ازدواج دارد و یا اینکه به نحوی می خواهد حس پدری یا مادری خود را ارضا کند و خود را به جای پدر یا مادر همسر خویش قرار دهد. یکی از روانشناسان شوروی سابق به نام ایوانف می گوید:برای ازدواج چنانچه مردی جوان تر از زن باشد، از قبل باید امکان ناهماهنگی در این ازدواج را در نظر گرفت؛ زیرا هنگامی که زن در سنین 45-40سالگی نشانه های یائسگی در او آشکار می شود، نمی تواند در حد نیاز پاسخگوی تمایلات تندجنسی مرد باشد. بعضی افراد به دنبال کسی شبیه پدر یا مادر خود می گردند.، چون هیچ کاه فرصت نیافته اند که در زمان طفولیت خویش، مانند سایر کودکان، مورد توجه مادر یا پدر خو د باشند. برای این دسته افراد چندان فرقی نمی کند که با اشخاص مسن تر از خود علاقه نشان می دهند و با آنها ازدواج می کنند، می خواهند احساس امنیت کنند. در هر حال باید گفت که اختلاف سن بیش از حد معمول، می تواند مشکلاتی بین زن و شوهر به وجود آورد. مختصر آنکه، سن ازدواج عامل عمده ای در روند سلامت یا عدم سلامت ازدواج است. ازدواج در سنی پایین معمولاً براصول محکم و استواری قرار ندارد؛ چرا که جوان به شدت تحت تأثیر احساسات و تخیلات و عشق های افسانه ای و رمانتیک است. برای ازدواج مناسب فرد باید به سنی رسیده باشد که به اندازه کافی ثبات فکری و عاطفی داشته باشد و در رفتار و احساسات خود کمتر دچار تغییرات ناگهانی شود. شواهد نشان می دهد اگر سن مرد تا حدودی(سه یا چهار سال)بالاتر از سن زن باشد، بهتر است .
مسأله دیگری که از لحاظ بهداشت روانی قابل ملاحظه می باشد، این است که آیا در ازدواج، اختلاف هوش و معلومات سبب بروز اختلافات زناشویی خواهد شد یا خیر؟
تحقیقات نشان می دهد مردان تمایل دارند با زنان کم خوش تر از خود ازدواج کنند. اصولاً نباید تفاوت زیادی بین هوش زن و شوهر وجود داشته باشد. زیرا در غیر این صورت علایق و طرز تفکر آنان با یکدیگر تفاوت خواهد داشت. در بهداشت روانی ازدواج، طرز تفکر نیز موضوع بسیار مهمی است؛ چرا که براساس ان فلسفه زندگی هر فرد شکل می گیرد. بلوغ عاطفی به مفهوم تبدیل مستمر و رضایت بخش شخص با زندگی، در عرصه های مختلف آن است. چنین تعدیلی هنگامی حاصل می وشد که فرد بتواند خواسته های خویش را در راه رفع نیازهای جامعه و افراد دیگر کنترل کند
فرایند اصلی رسیدن به بلوغ عاطفی به قرار زیر است
1ـ رسیدن به استقلال و اتکای به نفس 2-تبدیل انگیزه های زیست شناختی و گریزگاه های اجتماعی پذیرفته شده .3-درک روشن از واقعیت ها؛ ضمن حفظ تصورات خویش، نباید بی جهت با خیالبافی و یا افکار توخمی حقایق را لوث کرد.4-رسیدن به موازنه در ارتباط(درک ارتباط دو جانبه)؛هر یک از طرفین به همان اندازه که می گیرد باید از خود نیز مایه بگذارد.5-کنترل «خشم»؛فقط شخص قوی می تواند مؤدب باشد !6-داشتن هدف های معقول که در چارچوب امکانات و استعدادهای شخص باشد7-ارزیابی معقول از توانایی ها و ناتوانی ها در کار و تفریح8-انعطاف و سازگاری برای رفع نیازها در موقعیت های جدید9-رشد خودآگاه باید راهنما و پیش برنده رشد باشد. آموزش بیش از حد وجدان در کودکی، انسان را در آینده به فردی مضطرب و مهار شده تبدیل خواهد کرد و آموزش ناکافی در این مورد، به رفتار بی انگیزه و بچه گانه منجر خواهد شد . یکی دیگر از موارد مهم در بهداشت روانی ازدواج، هم کفو بودن طرفین از نظر نژاد، مذهب و طبقه اجتماعی و اقتصادی است تا حد زیادی موجب موفقیت در ازدواج می شود. در ادامه بحث بهداشت روانی ازدواج باید اضافه کنیم که یک ازدواج موفق بستگی به عوامل گوناگون دیگری نیز دارد که بسیاری از آنها را می توان در دوران نامزدی ارزیابی کرد . شاید مهم ترین هدف از دوره نامزدی در کشور ما همانا آشنایی با خصوصیات یکدیگر، ایجاد علاقه عاطفی و آماده شدن برای زندگی مشترک و معمولاً مستقل آینده است. از دوران نامزدی باید حداکثر استفاده را به منظور شناسایی یکدیگر نمود و برنامه های کلی آینده را طرح ریزی و روی معیارهای کلی توافق کرد. مسائل اساسی بهتر است قبل از ازدواج مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرند
آیا زن می خواهد در خارج از خانه کار کند؟در این صورت مدت کارش در روز چقدر خواهد بود؟می تواند با در آمد شوهرش زندگی کند؟آیا در یک خانه اجاره ای حاضر است زندگی کند؟
از نکات دیگری که در بهداشت روانی ازدواج باید مورد توجه قرار گیرد، موقعیت اقتصادی و شغلی مرد است؛ اما نکته ای که بیش از میزان درامد مرد اهمیت دارد، ساعی، کوشا و قابل اطمینان بودن اوست و اینکه موقعیت شغلی او طوری نباشد که مدت زیادی از همسر و خانواده خود دور بماند . اصولاً هر قدر طرفین امادگی تحصیلی و اموزش شغلی بیشتری دریافت کرده باشند، برای ازدواج مناسب ترند. با اروزی اینکه تمام زوج های عزیز این مرزو و بوم بتوانند با امادگی کامل پای در مسیر زندگی مشترک بگذارند و روزهایی سرشار از عشق، شادکامی و موفقیت در پیش رو داشته باشند و این دور از دسترس نیست اگر جوانان و زوج ها به کلیه جنبه های بهداشت روانی ازدواج توجه نمایند
منبع:مجله دنیای زنان شماره 60